Tasarım Nedir? Tasarım Tescilinin Konusu Nedir? Tasarım Tescili Nasıl Alınır?
1- Tasarım Nedir?
Tasarım kavramı, Tasarım Hukuku ve Tasarım Tescili bakımından; günlük ticari ilişkilerde kullanılan ifadesiyle sadece ürünün şeklini ya da üzerindeki motifleri kapsayan bir ifade değildir. Kanun’daki tanımlaması ile tasarım, bir ürünün, tamamı veya bir bölümünün “özel nitelik taşıyan” görünümüdür. Özel nitelik, tasarım konusu ürüne, şekil, renk, doku, süsleme gibi çeşitli araçlarla kazandırılabilir. Ürüne kazandırılan bu “özel nitelik” yani “tasarım” tescil edildiğinde, tasarım sahibinin izni olmadan başkaları tarafından kullanılmasını, piyasa sürülmesini, ürünlere yerleştirilmesini engelleme hakkı verir.
2- Tasarıma Konu Edilebilecek Ürünler Nelerdir?
Tasarım olarak tescil edilebilecek ve koruma altına alınabilecek çalışmalar; neredeyse sınırsız sayıda ürün üzerinde yürütülebilir. Diğer bir deyişle, bir çorap ya da çantadan başlayarak dolaplara, yedek sanayi parçalarına kadar her alan ve her ürün üzerinde farklılaştırma çalışması yürütülerek çeşitli şekillerde tasarım hakkı iddiasında bulunmak mümkündür. Fakat burada belirtmek gerekir ki tescile konu edilen şey görünümdür. Yani ürünün fonksiyonel amacı ya da çalışma biçimi “tasarım tescilinin” konusunu oluşturmaz. Ancak şartları varsa patent veya faydalı model tescili gündeme gelebilir.
3- Tasarım Tescilinin Genel Şartları
Tasarıma konu olan “görünüm” tescil edilerek koruma altına alınmak isteniyorsa, bu “görünüm” ayırt edicilik unsuruna ve yenilik unsuruna sahip olmak zorundadır. Ayırt edici tasarımın tespitinde Kurum, “bilgi sahibi bir kullanıcı/tüketicinin” üzerindeki etkiyi dikkate almaktadır. Tescil edilmesi istenen tasarımın mevcut piyasada kullanılan tasarımlardan farklı niteliklerde bulunması gerekir.
Yenilik unsuru ise tescil edilmek istenen tasarımın dünyanın herhangi bir yerinde daha önce piyasaya sunulmamış olmasını ifade etmektedir. Yenilik ve ayırt edicilik kavramları birlikte değerlendirildiğinde tasarım tescilinin kabul edilebilmesi için özetle şu iki şartın yerine gelmesi gerektiği söylenebilir:
-Tasarım daha önce başkaları tarafından kullanılmamış olmamalıdır
-Tasarım diğer tasarımlardan ayrışarak genel izlenim itibariyle farklılık yaratmalıdır.
4- Tasarım Tescil Süreci Nasıl İşler?
Tasarım tescil süreci marka tescil süreci ile benzerlik gösterir. Kurum önce şekli olarak başvurunun gerekli evraklar ile tam ve eksiksiz olarak yapılıp yapılmadığını inceler. Ardından “yenilik incelemesi” adı verilen ve asıl incelemenin yapıldığı aşama başlatılır. Yenilik incelemesinde Kurum, tescili istenen tasarımın daha önce kamuya sunulup sunulmadığını araştırır. Belirtmek gerekir ki bir tasarım tasarımcısı tarafından “kamuya sunulmuşsa” bu da tasarımın “yenilik incelemesi” aşamasında sorun yaşamasına sebep olur. Eğer tasarımcısı, tasarım tescil başvurusundan önceki 12 aylık süreç içerisinde tasarımı kamuya sunmuşsa “yenilik unsuru” olumsuz etkilenmez.
5- Tasarım Tescilinin Önemi ve Faydaları
Tescilli bir tasarım hakkı sahibi, üçüncü kişilerin bu tasarımı ve benzerlerini (ayırt edicilik unsuru olmayan benzerlerini) kullanmasını, üretmesini, satmasını, ithal etmesini 25 yıl boyunca engelleme hakkına sahiptir. Tescilsiz tasarım sahibi ise yukarıda sayılan korumaya sadece 3 yıl boyunca ve tasarımın aynısı ile sınırlı olarak sahiptir. Aynı zamanda tescilsiz tasarım hakkı sahibi, tasarımın kendisine ait olduğunu ve kendisi tarafından ilk kez kamuya sunulduğunu ispat etmesi de zor olacaktır.
Sonuç
Tasarım tescili kavramı ile kastedilen korumanın kapsamı “görünüm” olarak ifade edilen; bir ürünün çizgi, şekil, renk, biçim, malzeme veya doku gibi özelliklerinden kaynaklanan farklılıklardır. Tescilli tasarım hakkı sahibi, üçüncü kişilerin aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer nitelik taşıyan tasarıma sahip ürünleri satmasını, üretmesini, ithal etmesini yasaklama ve bu davranışlar nedeniyle uğradığı zararların tazmini için dava açma hakkına sahiptir. Tescilli tasarımın koruma süresi kural olarak 5 yıl olup, yenilenerek toplamda 25 yıla kadar korunması mümkündür.
Daha fazla bilgi, tasarım tescili ve tasarım danışmanlığı için Whatsapp hattımızdan veya mail yoluyla bizimle hemen iletişime geçebilirsiniz. 01.02.2021
Av. Ecenur Tuncel Uyanık
Yazar, İzmir Barosu'na kayıtlı Avukat olup, aynı zamanda Türk Patent ve Marka Kurumu'na kayıtlı yetkili Marka Vekilidir. Marka Hukuku alanında çalışmalarını yoğunlaştırmıştır.