Belirli Süreli Marka Lisans - Franchise Sözleşmesi Yenilenince Belirsiz Süreliye Dönüşür Mü?
1- Marka Lisans Sözleşmelerinin Belirli - Belirsiz Süreli Yapılması ve Feshi İhbar Öneli
Marka lisans sözleşmesi ya da franchising sözleşmesi belirli süreli veya belirsiz süreli olarak yapılabilir. Belirli süreli yapılmışsa, sözleşmede de aksi yazılmamışsa (erken fesih hakkı verilmemişse), sözleşme süre sonu gelmeden feshedilemez. Haklı sebebin varlığı hali saklıdır. Belirsiz süreli yapılmışsa, sözleşmede de aksi yazılmamışsa, sözleşme ile ömür boyu bağlılık (kelepçeleme) gibi akla uygun olmayan bir sonuç doğar. Uygulamada pek rastlanmamakta ise de marka lisans sözleşmeleri ya da franchising sözleşmeleri belirsiz süreli olarak yapılmışsa sözleşmeye mutlaka feshi ihbar öneli koyulması gerekir. Daha anlaşılır bir ifade ile sözleşmenin ne kadar süre önce haber verilmesi halinde feshedilebileceği yazılmalıdır. Aksi halde sözleşmenin olağan (süreli / bildirimli) feshi noktasında karşı tarafa ne kadar süre verileceği konusunda çeşitli tartışmalara ve sorunlara mahal verilir. Zira konuyla ilgili bir kanuni düzenleme yoktur.
Öğretide acentelik sözleşmelerine ilişkin hükümler nedeniyle (TTK 121/1) 3 aylık sürenin veya adi ortaklık hükümlerindeki 6 aylık sürenin feshi ihbar öneli olarak kabul edilmesi gerektiği ifade edilmektedir. Yargıtay bu tür sözleşmelere ürün kirası sözleşmesi hükümlerinin uygulanması gerektiği yönünde verdiği son dönem kararları ile ürün kirasındaki ihbar önelinin uygulanması gerekeceği yönünde fikir yürütülmesini mümkün kılmaktadır. Ürün kirasında belirsiz süreli sözleşmenin feshi ihbarı için altı aylık süre öngörülmektedir (368/1). Bu çözüm öğretideki görüşlere de, sözleşmenin uzun süreli ve ciddi yatırım gerektiren doğasına da uygun olacaktır.
2- Belirli Süreli Franchising Sözleşmesi Yenilenirse Belirsiz Süreliye Dönüşür Mü?
Franchise sözleşmelerinin belirsiz süreli yapıldığı uygulamada pek görülmez. Fakat uygulamada sıklıkla rastlanan bir problem başlıkta sorulan soruyu değerli bir konuma getirir. Taraflar franchising sözleşmesini belirli süreli yapmakta, sürenin bitiminden evvel en geç bir ay önce fesih ihbarı gönderilmezse sözleşmenin kendiliğinden yenileneceğini sözleşmeye yazmaktadırlar. Fakat yenilenmeden ne anlaşılması gerektiği ya da hangi süre ile yenileneceği zaman zaman sözleşmeye yazılmamaktadır. Diğer bir deyişle, sözleşmenin yenilenmesi ile ne kadar süre daha devam ettirileceği, kaç yıl tekrarlanacağı ya da kaç kez tekrarlanacağı yazılmaz. Haliyle ortaya şöyle bir tartışma konusu çıkar: Sözleşmenin kendiliğinden (bildirimde bulunulmaması nedeniyle) yenilenmesi halinde, belirli süreli sözleşme belirsiz süreliye dönüşür mü?
Öğretide otomatik yenilenme varsa ve yenilenme süresi de sözleşme ile sınırlandırılmamışsa sözleşmenin artık belirsiz süreliye dönüşeceği kabul edilmektedir[1]. Veya sözleşmede belirli süre dolmuş olmasına rağmen ve otomatik yenileneceğine dair bir hüküm de olmamasına rağmen taraflar fiilen ilişkiyi devam ettirmişlerse sözleşmenin yine belirsiz süreliye döndüğü ifade edilmektedir[2]. Bu görüşün temeli yine acentelik hükümleridir. TTK 121/2 gereği belirli süreli sözleşmenin süresi dolmasına rağmen ilişkiye uygulanmaya devam edilmişe belirsiz süreliye dönüşür.
Bizce bu soruya ancak franchise sözleşmeleri hakkında hangi kanuni düzenlemelerin uygulanacağının tespiti yapıldıktan sonra cevap verilebilir. Şayet son dönem Yargıtay kararlarında olduğu gibi ürün kirasına ilişkin hükümler uygulanacak ise TBK hükümleri bunun tersini söylemektedir. Sözleşme kendiliğinden uzamışsa ve sözleşmede aksi yazılmamışsa bir yıllığına aynı şartlarda uzar (367/2). Bu nedenle sözleşmenin belirsiz niteliğe kavuştuğu ifade edilemez. Yargıtay’ın son dönem kararları ürün kirası sözleşmelerine ilişkin hükümleri uygulamak yönündedir[3].
3- Belirli ve Belirsiz Süreli Sözleşmelerde Fesih İhbar Öneli ve Fesih Süresi
Görüldüğü üzere marka lisans sözleşmeleri ve franchise sözleşmelerine uygun düştüğü Yargıtayca ifade edilen ürün kirasına ilişkin düzenlemeler konuya yeni bir tartışma getirmektedir. Bu düzenlemelere göre belirli süreli ürün kirası sözleşmesi, süre sonunda ne olacağı sözleşmede yazılmamışsa son bulur (367/1). Fakat süre sonunda fiilen sözleşme ilişkisi devam ettirilmişse bir yıllık yenilenmiş sayılır (367/2). Böylece sözleşmenin belirli süreli niteliği korunmuş olur.
3.1. Belirli Süreli Marka Lisans Sözleşmelerinde
Sözleşme belirli süreliyse, haklı sebep olmadan süre sonuna kadar feshedilemez. Süre sonu gelmeden evvel “yenilenmeyeceğinin ihbarı” gönderilmesi gerekmez ise de (367/1) sözleşmede aksi kararlaştırılmış olabilir. Bu durumda bu süreye uyulması gerekir. Sözleşmede süre kararlaştırılmamış ama “yenilenmeyeceğinin bildirilmemesi” gibi şart getirilmişse bu kez yasal bildirim sürelerine uyulması gerekliliği hakkaniyetli bir çözüm olur.
Yenilenen sözleşme süre sonunda hüküm ifade etmek üzere ve “bildirim sürelerine uyulmak kaydıyla” feshedilebilir (367/3). Bildirim süresi genel hükümlere göre belirlenir(358). Genel hükümlere göre belirlenecek bildirim süresi, sözleşmenin doğasına uygun düşen 330/2 hükmü ile belirlenmelidir kanaatindeyiz. Bu süre bir ay olarak düzenlenmiştir (330/2). Bildirim sürelerine uyulmamışsa sözleşme ayakta kalır ve bir sonraki yenileme dönemi için geçerli olacak bir feshi ihbar beyanı olarak nitelendirilir.
3.2. Belirsiz Süreli Marka Lisans Sözleşmelerinde
Ürün kirası hükümlerine göre karar verilecekse, sözleşmede de aksine bir düzenleme mevcut değilse, belirsiz süreli marka lisans sözleşmesi altı aylık önel verilerek (368/2) her zaman feshedilebilir (378). Herhangi bir “fesih dönemine” uyulması gerekmez. Acentelik hükümlerine göre bu süre üç ay olup yine herhangi bir fesih dönemi bulunmamaktadır. Öğretide çoğu kez acentelik sözleşmesine atıf yapılan franchise sözleşmelerinde, fesih ihbar öneli için adi ortaklıktaki altı aylık önelin uygulanması gerektiği yönünde görüş birliği vardır. Bunun sebebi üç aylık sürenin franchise sözleşmeler için çok kısa olmasıdır.
Sonuç Olarak
Marka lisans – franchising sözleşmelerinin kapsamlı ve teferruatlı yapılması gerekir. Bu tür sözleşmeler nedeniyle ortaya çıkan uyuşmazlıklarda hangi hükümlerin uygulanacağı hakkında mevzuat düzenlemesi yoktur. Bu nedenle taraflar sözleşmede, her senaryoyu ve özellikle her senaryonun usule ilişkin bölümünü yeterli biçimde düzenlenmelidir. Aksi halde yukarıda yer verilen tartışmalar doğar.
Netice olarak bu sözleşmelerin fesih süreci hakkında acentelik sözleşmesi hükümleri dikkate alınacak olursa sözleşmenin süre sonunda fiilen devam ettirilmesi veya sözleşme gereği otomatik yenilenmesi, sözleşmeyi belirsiz süreli sözleşme niteliğine büründürür. Ürün kirası hükümlerinde ise bir yıl süreli yenilenme olur. Belirli süreli nitelik de korunur.
Ürün kirasında bildirim süresi 6 ay iken, acentelikte 3 aydır. Yargıtay’ın son dönem kararları ürün kirası hükümlerini öncelemekte ise de tek başına bu veri fesih sürecini yönetmekte yeterli olmayabilir. Fesih ihbar sürelerine uyulmamasının sonuçları ise ayrı bir incelemenin konusu yapılmalıdır. Fesih hükümsüz (sonuç doğurmayacak) bir hal mi alır yoksa geçerli olmakla birlikte haksız hale mi bürünür? Geçerli olduğu kabul edilirse geçerlilik tarihi muhataba ulaştığı tarih mi yoksa bir sonraki yenileme dönemi mi olacaktır (tahvil)? Konuyla ilgili detaylı yazımız için tıklayınız.
Daha fazla bilgi, marka davaları, marka tescili ve marka danışmanlığı için Whatsapp hattımızdan veya mail yoluyla bizimle hemen iletişime geçebilirsiniz. 26.11.2021
[1] Demirağ Aktaş, L. ve Yıldız, Ş. (2019). Franchise Sözleşmesinin Sona Ermesi Ya Da Feshi Durumunda Franchıse Verilen Taşınmazın Hukuki Durumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi Girişimcilik Dergisi, Cilt:3, Sayı:6, Güz 2019/2, s. 117.
[2] A.g.e. s. 117.
[3] Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 24.02.2020 tarihli, 2019/3850 E. - 2020/1989 K. sayılı kararı ile aynı yönde 11. Hukuk Dairesi’nin 22.06.2021 tarihli, 2020/6694 E. - 2021/5284 K. tarihli kararında:
“Lisans sözleşmelerinin, sözleşme içeriğine göre, adi ortaklık, hasılat kirası ve satım sözleşmelerine benzeyen yönleri bulunmaktadır (Sabih Arkan, Marka Hukuku C:2, s.191; Ünal Tekinalp, Fikri Mülkiyet Hukuku, s.435). 5846 sayılı FSEK’nın 56/3.maddesinde ise, lisans sözcüğü yerine “ruhsat” tabiri kullanıp, “Basit ruhsatlar hakkında hasılat kirasına, tam ruhsatlar hakkında intifa hakkına dair hükümler uygulanır” şeklindeki düzenleme ile lisans sözleşmeleri hakkında, sözleşmenin düzenleniş amacına göre, 6098 sayılı TBK ve mülga 818 sayılı BK’da düzenlenmiş bir sözleşme türü olan hasılat kirası ve intifa sözleşmesine ilişkin hükümlerin uygulanacağı kabul edilmiştir. Gerek intifa sözleşmeleri, gerekse hasılat kirası sözleşmelerine ilişkin, 4721 sayılı TMK (796), 6098 sayılı TBK (367 vd.) ve mülga 818 sayılı BK’daki (285 vd.) düzenlemelerde, sözleşmelerin sona erdirilmesinin belirli koşullara bağlandığı, haklı sebep bulunmadıkça sözleşmelerin süresinden önce sona erdiremeyecekleri anlaşılmaktadır.”
Av. Ecenur Tuncel Uyanık
Yazar, İzmir Barosu'na kayıtlı Avukat olup, aynı zamanda Türk Patent ve Marka Kurumu'na kayıtlı yetkili Marka Vekilidir. Marka Hukuku alanında çalışmalarını yoğunlaştırmıştır.